तिच्या अथक प्रयत्नामुळे असाध्य ते साध्य | success story of multi-disabled student

{tocify} $title={Table of Contents}

तिच्या अथक प्रयत्नामुळे असाध्य ते साध्य 

प्रास्ताविक

या जन्मावर या जीवनावर खूप प्रेम करावे. मी जीवनावर म्हटलो कारण जीवन खूप सुंदर आहे. आणि महत्वपूर्णही तुमच्यासाठी,आमच्यासाठी आणि सर्वांसाठी.

जीवनात अडचणी ज्यालाच येतात,ती व्यक्ती जबाबदारी उचलायला तयार असते आणि जबाबदारी घेणारे कधी हरत नाही. ते जिंकतात किवा शिकतात. जीवन कोणासाठी थांबत नाही.फक्त जीवन जगण्याची कारण बदलतात. सर्वच प्रश्न सोडवून सुटत नाहीत काही प्रश्न सोडून दिले कि आपोआप सुटतात.

समावेशीत शिक्षण 1960 मध्ये बऱ्याच देशांतून अस्तित्वात आली.1981 च्या आंतरराष्ट्रीय अपंग वर्षापासून या संकल्पनेस चालना मिळून प्रसार झाला.1994 मध्ये भारतासह 92 देश व 25 जागतिक संघटनांनी हा विचार व संकल्पना मान्य केली.

समावेशीत शिक्षण म्हणजे सर्व विध्यार्थ्याचे असे शिक्षण जेथे सर्व विद्यार्थी अध्ययन प्रक्रियेत समान सहभाग घेतील. विशेष गरजा असलेल्या विध्यार्थाना सर्वसामान्य विध्यार्थाबरोबर नियमित शाळांमध्ये शिक्षणाची संधी उपलब्ध करून देणे.

नाशिक जिल्ह्यातील पेठ तालुका हा आदिवासी तालुका म्हणून प्रसिद्ध आहे. अजूनही तालुक्यात म्हणावी तशी प्रगती नाही.अशिक्षितता,दारिद्र्य,अंधश्रद्धा आणि मागासलेपणा यांनी समाज बुरसटलेला आहे.

पेठ शहरापासून 07 कि.मी.अंतरावर कोटंबी हे गाव तिथे श्री.हनुमंत घटके नावाचे इसम राहतात.त्यांना पहिलेच पुत्ररत्न झाले.नाव ठेवले साहिल,जन्मानंतर ताप आल्यामुळे आणि ताप मेंदूत गेल्यामुळे साहिलला बहुविकलांग प्रकारातील दिव्यांगत्व आले.

घरात दिव्यांग मुलगा जन्माला आल्याने साहिलचे वडील त्याला व त्याच्या आईला सोडून गेले.घरात कोणाचाही आधार नाही फक्त एक आजी आणि ती देखील वयाने म्हातारी साहिलची आई श्रीम.पुष्पा यांच्यापुढे प्रश्न निर्माण झाला आजीचा साभाळ करायचा कि दिव्यांग मुलाचा आणि संघर्ष सुरु झाला.

आयुष्यात तीन संघर्ष असतात. 1.जगण्यासाठी संघर्ष 2.ओळख निर्माण करण्यासाठीचा संघर्ष  3.ओळख टिकविण्यासाठीचा संघर्ष  {alertInfo}

जीवनात अडचणी ज्यालाच येतात,ती व्यक्ती जबाबदारी उचलायला तयार असते आणि जबाबदारी घेणारे कधी हरत नाही.ते जिंकतात किवा शिकतात.जीवन कोणासाठी थांबत नाही.फक्त जीवन जगण्याची कारण बदलतात.सर्वच प्रश्न सोडवून सुटत नाहीत काही प्रश्न सोडून दिले कि आपोआप सुटतात.

वाढीच्या टप्प्यानुसार साहिलची शारीरिक,मानसिक व बौद्धिक क्षमता विकसित झालेली नाही.अंगणवाडीत प्रवेशित असतांना विशेष शिक्षिका श्रीम.लीना महाले यांनी सदर पालकांशी (आईशी) संपर्क केला.घरी जावून त्यांची भेट घेतली.त्यावेळी साहिल पूर्णपणे झोपलेल्या अवस्थेत होता.विशेष शिक्षकांनी पालकांचे समुपदेशन करून विविध शिबिरांना विद्यार्थ्यांला उपस्थित ठेवण्याबाबत मार्गदर्शन केले.

> दिव्यांग विद्यार्थ्यांना करिअर निवडण्यासाठी महाकरियर पोर्टल ची मदत | How to choose career for disabled students

ग्रामीण रुग्णालय पेठ तसेच जिल्हा रुग्णालय नाशिक येथे तपासणी केली असता.साहिलचे दिव्यांगत्व शोधून त्याला प्रमाणपत्र देण्यात आले व फ़िजिओथेरपीसाठी संदर्भीत करण्यात आले.साहिलला फिट्स देखील येत असल्याने काही वर्ष ओषधोपचार करून त्याचे प्रमाण कमी करण्यात आले.

तसेच जिल्हा रुग्णालयातील फ़िजिओथेरपीस्ट यांनी ठरवून दिलेले व्यायाम विशेष शिक्षक यांच्या मदतीने नियमितपणे पालकांनी घरी करून घेतले.तसेच साहिलचे वैयक्तिक,सामाजिक कौशल्य विकसित करण्यासाठी प्रयत्न केले.अलिम्को मार्फत त्याला व्हीलचेअर,सी.पी.चेअर,वाकर इ. साहित्य देण्यात आले.आज साहिल कोणाचीही मदत न घेता चालतो.

दिव्यांग मुलांनाही इतरांप्रमाणे आनंदाने जगण्याचा, आरोग्य शिक्षण व व्यवसायाचा हक्क आहे.या मुलांना समाजात वावरता यावे याकरिता त्यांचा व्यक्तिमत्व विकास होणे गरजेचे आहे.

विद्यार्थी माहिती 

• विद्यार्थी नाव :-  कु.साहिल हनुमंत घटके 
• जन्मदिनांक :-   04/07/2009
• जात:-          हिंदू कोकणा 
• दिव्यांग प्रकार:- बहुविकलांग 
• शाळा :-        जि.प.प्राथ.शाळा कोटंबी (क) केंद्र पेठ ता.पेठ जि.नाशिक 
• इयत्ता :-        4 थी.

कौटुंबिक माहिती 

• वडिलांचे नाव :- श्री.हनुमंत घटके 
• आईचे नाव :- श्रीम.पुष्पा हनुमंत घटके 
• वय :-         30 वर्ष 
• शिक्षण :-      4 थी.
• व्यवसाय :- मजुरी 
• मातृभाषा :-      मराठी 
• बोलीभाषा :-     मराठी 

वैद्यकीय माहिती 

• जन्मानंतर ताप आल्यामुळे आणि ताप मेंदूत गेल्यामुळे त्याला बहुविकलांग या प्रकारातील दिव्यांगत्व आले.
• वाढीच्या टप्प्यानुसार त्याची शारीरिक,मानसिक व बौद्धिक क्षमता विकसित झालेली नाही.
• अंगणवाडीत प्रवेशित असतांना विशेष शिक्षिका श्रीम.लीना महाले यांनी सदर पालकांशी संपर्क केला.
• घरी जावून त्यांची भेट घेतली.त्यावेळी साहिल पूर्णपणे झोपलेल्या अवस्थेत होता.विशेष शिक्षकांनी पालकांचे समुपदेशन करून विविध शिबिरांना विद्यार्थ्यांला उपस्थित ठेवण्याबाबत मार्गदर्शन केले.
• ग्रामीण रुग्णालय पेठ तसेच जिल्हा रुग्णालय नाशिक येथे तपासणी केली असता.साहिलचे दिव्यांगत्व शोधून त्याला प्रमाणपत्र देण्यात आले व फ़िजिओथेरपीसाठी संदर्भीत करण्यात आले.

विद्यार्थ्यांची इतर अनुषंगिक माहिती 

• विद्यार्थ्यांचे वडील त्याला आणि त्याच्या आईला सोडून गेलेले आहेत 
• विध्यार्थ्यांची पालनपोषण करण्याची पूर्ण जबाबदारी त्याच्या आईवरच आहे. 

केसस्टडी निवडण्यामागचा हेतू 

• विद्यार्थी बहुविकलांग दिव्यांग प्रकारातील असून त्याला बोलता,चालता येत नाही.
• कोणावरही अवलंबून न राहता वैयक्तिक कौशल्ये विकसित करणे.

शाळेचा इतिहास 

• पालक समुपदेशन (अंगणवाडीत प्रवेश घेण्याबाबत)
• अंगणवाडी कोटंबी येथे प्रवेश 
• अंगणवाडी ताई मार्गदर्शन 
• सन 2014 – 15 इ. 1 लीत प्रवेश 
• सन 2020 – 21 इ.4 थी शिक्षण सुरु 

वर्तमान स्तर 

अं.क्र	विद्यार्थी नाव	शाळेचे नाव		अध्ययन शैली	वैद्यकीय दृष्ट्या दिव्यांग प्रकार	वर्तमान स्तर
			इ.
1	कु.साहिल हनुमंत घटके	जि.प.प्राथ. शाळा कोटंबी(क)	4 थी.	बहु अध्ययन शैली	बहुविकलांग	विद्यार्थ्याला सूचना समजतात.

 

आव्हाने 

• पालकांना खंबीर करणे आवश्यक 
• रोजचे जीवन जगणे एक आव्हान 
• नियमित शाळेत न येणे 
• शाळेत पूर्ण वेळ न थांबणे 
• पालक,शिक्षक असुरक्षित भावना 
• घरापासून शाळेचे अंतर लांब असल्याने नियमित शाळेत येण्याबाबत समस्या 
• पालकांचे स्थलांतर 

> अध्ययन शैली व अध्ययन शैलीचे प्रकार

कृती आराखडा ( सुरूवात)

अं.क्र	विद्यार्थी नाव	शाळेचे नाव		अध्ययन शैली	वैद्यकीय दृष्ट्या दिव्यांग प्रकार	वर्तमान स्तर
			इ.
1	कु.साहिल हनुमंत घटके	जि.प.प्राथ. शाळा कोटंबी(क)	4 थी.	बहु अध्ययन शैली	बहुविकलांग	विद्यार्थ्याला सूचना समजतात.

 

कृतीची मालिका व अंमलबजावणी 

कु.साहिल हनुमंत घटके हा विद्यार्थी बहुविकलांग प्रकारातील असून तो वैयक्तिक,सामाजिक,व्यावसायिक,शैक्षणिक तसेच मनोरंजनात्मक या पाचही कौशल्यात त्याचा विकास झालेला नाही.त्यमुळे सर्वात अगोदर त्याला वैयक्तिक कौशल्य शिकवावे हे मी ठरविले.

वैयक्तिक कौशल्य :- पाणी पिण्यास शिकविणे.

आई व आजीच्या मदतीने साहिलला पाणी पिण्यास शिकविणे.

मनोरंजनात्मक कौशल्ये :- TV  बघणे.

> समावेशित शिक्षण उपक्रमांर्तगत 'दिव्यांग बालकांना मदतीचा हात' पंचायत समिती राहाता शिक्षण विभागाचा नाविन्य पुर्ण उपक्रम

फ़िजिओथेरपी व्यायाम 

फ़िजिओथेरपिस्ट यांचे मार्गदर्शन तसेच विशेष शिक्षक यांच्या मदतीने दिवसातून रोज एक तास फ़िजिओथेरपी करून घेणे.

पालकांना प्रत्यक्षात फ़िजिओथेरपी व्यायाम करून दाखविणे.

फ़िजिओथेरपी व्यायाम करून घेणे.

आठवड्यातून दोन वेळा homevisit करून आढावा घेणे. 

यशामध्ये पालक / सवंगडी सहभाग

मंजिले उन्ही को मिलती है,

जिनके सपनो मे जान होती है,

युही पंख हिलाने से कुछ नही होता,

होसलो से उडान होती है !

संकटात सापडल्यावरच माणूस स्वतः ला ओळखतो. जशी झाडाला पाण्याची गरज असते,तशी लेकराला मायेची गरज असते. साहिलला आज चालता येते त्याचे सर्व श्रेय त्याची आई आणि आजी यांना जाते.{alertInfo}

 >   दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी ऑनलाईन शिक्षणाचे पर्याय | Online Education for Divyang students

इतर सुविधा ( थेरपी व सहाय्यभूत )

समावेशित शिक्षण उपक्रम अंतर्गत व्हिलचेअर,वाकर इ.साधन साहित्यामुळे त्याला चालायला मदत झाली.

HAL ओझर,नाशिक अंतर्गत व्हिलचेअर भेट.

शिक्षक / पालक यांचे समुपदेशन 

• सदर विदर्थ्यांबददल अंगणवाडीताईंनी विशेष शिक्षकांना   माहिती दिली त्या नंतर वि शेष शिक्षकांनी विदयार्थ्यांच्या घरी जावून पालकांचे समूपदेशन केले.
• समता व समानता संकल्पना समजावून सांगितली.
• प्रत्येक मूल  शिकू शकतो हा  विचार समजावून सांगितला. 
• दिव्यांग वि दयार्थ्यांच्या नांवाने शाळेचे अपयश दाखवणारी प्रवृत्ती बद्दलली पाहिजेत या विषयी समुपदेशन.

यशस्वी/साध्य झालेल्या बाबी :- 

साहिलला प्रथम बधीतले असता, तो  पूर्णपणे झोपलेल्या अवस्थेत होता. आता साहिल वॉकरच्या साहयाने चालू शकतो.

पुढील काळात करावयाची कामे :-

• FACP चेकलिस्टवरून साहिलची बेसलाईन काढून त्याला वैयक्तीक कौशल्य विकसीत करण्या करीता नियोजन केले.
• कोणाचीही मदत न घेता  साहिलला स्वत: चालता आले पाहिजे.
• शैक्षणीक कौशल्य विकसीत करण्याकरीता नियोजन.

सादरकर्ते (शब्दांकन व संकलन)

नाव :- श्री.नितीन देवमन पठाडे

पद :-  विशेष शिक्षक

कार्यालय :- गटसाधन केंद्र पेठ ता.पेठ जि.नाशिक

एकूण सेवा :- 12 वर्ष 07 महिने

ऋणनिर्देश

कोणतेही काम हे एकट्याने साध्य होत नसते.आपल्याला मदत करणारी व्यक्ती यांचे आपण आभार मानतो.पण कोणीतरी आपल्या मार्गावर सतत सावली बनून,आपल्याला मार्गदर्शन करून आपण करत असलेले काम  आनंददायी करत असते. ती व्यक्ती म्हणजे आमचे प्रेरणास्थान जि.प.नाशिक येथील शिक्षणाधिकारी आदरणीय श्री.राजीव म्हसकर साहेब पंचायत समिती पेठ ( शिक्षण विभाग ) येथील गटशिक्षणाधिकारी आदरणीय श्रीम.सरोज जगताप madam,ज्यांच्या  सहकार्यातून व मदतीने साहिलला चालता येवू लागले ते सर्व मा.वि.अ.,के.प्र. आमचे मार्गदर्शक मा.श्री.अजयजी काकडे साहेब ( राज्य समन्वयक समावेशित शिक्षण मप्रशिप,मुंबई) सक्षमीकरण समन्वयक DIECPD NASHIK मा.श्रीम.विजयाअवचार madam,मा. श्रीम.वनिता मंडलिक madam,जिल्हा समन्वयक मा.श्रीम.सुरेखा पाबळकर madam,विशेष तज्ञ श्री.हेमंत भोये सर,श्रीम.सुनंदा सोनार madam,विशेष शिक्षक श्री.दिनेश भरणे सरव माझे सहकारी. आभार हे परक्या व्यक्तींचे मानायचे असतात.आपल्या माणसांचे नव्हे परंतु ……..आभार म्हणजे शेवट नाही तर ती नव्या यशाची सुरुवात असते.

धन्यवाद 

श्री.नितीन देवमन पठाडे 

विशेष शिक्षक,पेठ ( नाशिक )

> समावेशित शिक्षण म्हणजे काय? What is inclusive education?

> दिव्यांग म्हणजे काय? दिव्यांग 21 प्रकार

> अध्ययन शैली व अध्ययन शैलीचे प्रकार